KEBAN HES REHABİLİTASYONU
Keban HES Hakkında Genel Bilgi
Türkiye’nin üçüncü büyük santrali olan Keban Hidroelektrik Santrali Fırat Nehri üzerinde kurulmuş olup, Fırat Nehrinin ana kolu üzerindeki ilk hidroelektrik santraldir. Tesis, iki aşamada inşa edilmiştir: o Her birisinin gücü 157,5 MW olan ilk 4 ünite (Keban I) 1974 yılında, o Her birisinin gücü 175 MW olan ikinci 4 ünite (Keban II), 1982 yılında servise alınmışlardır. Santral kurulu gücü 4x157,5+4x175=1330 MW olup yıllık ortalama 6.600 GWh enerji üretmektedir.45 yılı aşkın bir süredir hizmet vermekte olan Keban HES’te rutin bakımların yapılması ve meydana gelen arızaların onarılması dışında herhangi bir yenileme/rehabilitasyon çalışması yapılmamıştır.
Keban HES’te;
• Keban I (1-4) ünitelerinin sac nüvelerin eskimesiyle kayıpların artması, generatör stator sargılarında ısı dayanımı belirleyen izolasyon sınıfının B olması nedeniyle güvenli bir işletmeciliğe imkan tanımaması,
• Keban II (5-8) ünitelerinin sargılarının izolasyon sınıfı F olmakla birlikte aradan geçen yıllar ve eskimeden dolayı sık sık arızalanması,
• Santral elektro-mekanik teçhizatının ekonomik ömrünü doldurmuş olması nedeniyle malzemelerde mekanik yorulmalar, paslanma, korozyon ve aşınmalar oluşması,
• Santral ölçüm-kontrol sistemlerinin hassasiyetlerinin azalmış olması,
• Santralin işletme-bakımı ve yedek malzeme temininde güçlükler yaşanması,
• Santralde SCADA sistemi bulunmadığı için sistemin çalışmasına ait bilgilerin ve arızaların kayıt altına alınmasında ve arızanın tespitinde zorluk yaşanması,
• Dinamik İkaz sistemi bulunan Keban I de, piyasa gerekliliklerinin yerine getirilmesinde güçlükler yaşanması, aynı şekilde hız regülatörünün eski olması nedeniyle yan hizmetler yükümlülüklerinin de yerine getirilmesinde zorluklar yaşanması,
• Şalt teçhizatının yaşlı olması nedeniyle yedek malzeme temininde güçlükler yaşanması
gibi olumsuzluklar yaşanmaya başlamıştır.
Yukarıda izah edilen nedenlerden dolayı santralin yenilenme ihtiyacı doğmuş ve ünitelerinde rehabilitasyon yapılması bir zorunluluk haline gelen Keban HES’te jeneratör ve yardımcı sistemlerinin kurum kaynaklarının verimli olarak kullanılması açısından kurumsal imkanlarla yapılmasının yetkinliklerimizin ve tecrübelerimizin artırılmasına katkı sağlayacağı düşünülmüş olup ayrıca ülke kaynaklarının ülkemizde kalmasının da sağlanması amaçlanmıştır.
Rehabilitasyon Süreci
Keban Hidroelektrik Santralinin yaklaşık 45 yıldır çalışmakta olması, santralın elektro-mekanik teçhizatın ekonomik ömrünü doldurmasını, ölçü-kontrol sistemlerinin hassasiyetleri yitirmesini, işletme-bakımda yaşanan sorunları ve yedek malzeme temindeki zorlukları beraberinde getirmiştir.
Bu kapsamda Keban HES jeneratör ve yardımcı sistemleri rehabilitasyon işlerinin; ülkemizin genel politikaları çerçevesinde yerli ve milli imkânlarla Kurumumuz mühendis ve işçileri vasıtasıyla yapılmasının uygun olacağı değerlendirilmiştir. Bunun üzerine, Hidroelektrik Santraller Daire Başkanlığı’na bağlı Sarıyar Hasan Polatkan HES İşletme Müdürlüğü bünyesinde yer alan Merkez Atölyesi tarafından Keban HES’in 1. Ünitesiyle ilgili çalışmalara 30.05.2017 tarihinde başlanmıştır.
Sarıyar HES Merkez Atölyesinde kendi imkanları ile imal ettiği sargılar daha önce Teşekkülümüzün bir çok santralında meydana gelen arızaları gidermek maksadıyla kısmen kullanılmış olup, Keban HES için imalatı yapılan sargıların kullanımı ile ilk defa büyük bir jenaratörün tüm sargı ve nüvesinin değiştirilmesi gerçekleştirilecektir.
Bu iş kapsamında;
• Ünite sargılarının ölçüleri, kalıpları, izolasyon parametreleri, çalışma sıcaklıklarına göre göre malzeme seçimleri, test çeşitleri ve prosedürleri gibi birçok parametre belirlenip bunlara göre imalat sürecinin planlanması,
• Keban I stator sargılarının yenilenmesi (izolasyon sınıfı B sınıfından F sınıfına yükseltilecektir), stator nüvelerinin yenilenmesi, rotorun bakımı,
• Keban II stator sargılarının yenilenmesi, rotorun bakımı
çalışmaları yer almaktadır.
Jeneratör İmalat ve Montaj Çalışmaları
Keban HES rehabilitasyonunda jeneratörün yaşı dikkate alınarak elektromanyetik alanın daha düzgün oluşmasını sağlamak ve kayıpları azaltarak jeneratördeki ısınma problemlerini azaltmak adına stator nüvesinin de değiştirilmesine karar verilmiştir. Keban HES ünitelerine ait sargılar Merkez Atölyede sarılmış, Keban HES İşletme Müdürlüğü personeli ve Sarıyar HP HES İşletme Müdürlüğü personelinin de katkıları ile ünite demontaj ve montaj çalışmaları yapılmaya başlanmıştır.
Keban HES’in ilk 2 ünitesinin tüm sargıları ve nüvesi yeniden imal edilerek montaj ve montajı tamamlanan 1. Ünitesi 25.11.2019 tarihinde, 2. Ünitesi ise 23.03.2020 tarihinde başarıyla devreye alınmıştır. Hâlihazırda 3. üniteyle ilgili çalışmalar devam etmekte olup, geriye kalan 5 ünitenin de aynı yöntemle yapılması planlanmaktadır.
Şimdiye kadar 2 ünitenin jeneratöründe yaklaşık 200.000 adet sac ve 1728 adet sargı yenilenmiş, imalat ve montajı yapılmıştır.
Bu sayfa January 6, 2021 10:26 AM tarihinde güncellendi
